مادر شدن، آغازی زیبا و پرماجراست؛ اما برای زنان شاغل، این مسیر با پرسش‌ها و دغدغه‌های زیادی همراه است. خوشبختانه قانون‌گذار در ایران، با به‌روزرسانی مداوم قوانین مرخصی بارداری، تلاش کرده است تا تکیه‌گاهی امن برای مادران شاغل فراهم کند و بخشی از نگرانی‌های آن‌ها را کاهش دهد. مرخصی زایمان 1404 با افزایش مدت به ۹ ماه و امکان یک‌سال مرخصی برای مادران دوقلو یا چندقلو، نویدبخش تحولی در حمایت‌های اجتماعی است. اگر به فکر بارداری بوده و یا همین حالا منتظر کوچولوی‌تان هستید، ادامه این مقاله راهنمایی کامل و کاربردی برایتان خواهد بود. حتماً تا انتها با ما همراه باشید!
قانون مرخصی زایمان و مرخصی بارداری در ایران
مرخصی در ایران تنها یک فرصت نیست، بلکه یک پشتوانه قانونی و انسانی ویژه، برای مادران شاغل محسوب می‌شود تا بتوانند با آرامش کامل، دوران حساس بارداری و پس از تولد نوزاد را پشت سر بگذارند. طبق قانون سال ۱۴۰۴، مدت مرخصی زایمان برای بارداری‌های تک‌قلو ۹ ماه و برای چندقلوزایی تا یک سال در نظر گرفته شده است.
در قانون مرخصی زایمان، این دوره نه‌تنها شامل حقوق کامل، عیدی، سنوات و مزایای شغلی است، بلکه کمک هزینه بارداری نیز به زنان پرداخت می‌شود تا در این مدت دغدغه مالی نداشته باشند. همچنین این دوران به‌عنوان ایام تعلیق از کار محسوب شده و به‌طور کامل در سوابق کاری مادر ثبت می‌گردد. پس از پایان این دوره، زنان می‌توانند بدون تغییر در وضعیت شغلی خود، دوباره به محل کار بازگردند.
تفاوت مرخصی زایمان و مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی، راهکاری موقت برای رسیدگی به وضعیت جسمی یا روحی کارکنان در دوران بیماری است که تنها با تأیید پزشک معتمد و نظر نهایی سازمان قابل استفاده خواهد بود. برخلاف مرخصی زایمان که چارچوبی مشخص، حمایتی و قانون‌مند دارد، این نوع مرخصی در بسیاری از موارد با محدودیت‌هایی از جمله کاهش برخی مزایا و اثرگذاری کمتر بر سابقه کاری همراه است. همین تفاوت‌ها، جایگاه مرخصی زایمان را در میان انواع مرخصی‌ها متمایز و پررنگ‌تر می‌سازد.
مدت زمان مرخصی زایمان و شرایط استفاده از آن در سال ۱۴۰۴
براساس مقررات حقوق 1404 برای بهره‌مندی از مرخصی زایمان ۹ ماهه، زنان شاغل باید حداقل ۶۰ روز سابقه پرداخت بیمه در یک سال قبل از زایمان داشته باشند. این سابقه شرط اصلی برای استفاده از مزایای کامل مرخصی زایمان است.
علاوه بر این همان‌طور که اشاره شد، مادرانی که صاحب فرزندان چندقلو (دوقلو یا بیشتر) هستند، می‌توانند تا ۱۲ ماه مرخصی بگیرند و تمام حقوق مرخصی زایمان و مزایای قانونی خود را دریافت کنند که این موارد به‌طور دقیق و کامل در نرم افزار حسابداری مربوطه محاسبه و ثبت می‌گردد.
نکته مهم دیگر این است که مرخصی زایمان تامین اجتماعی می‌تواند با درخواست مادر تا دو ماه پیش از زایمان نیز آغاز شود و پس از پایان آن، بازگشت به کار با حفظ کامل وضعیت شغلی تضمین شده است. این تغییرات و افزایش مدت زمان مرخصی زایمان نسبت به سال‌های گذشته، نشانه‌ای روشن از تلاش قانون‌گذار برای حمایت بهتر از مادران شاغل و ایجاد تعادل میان مسئولیت‌های کاری و خانوادگی است.
آیین‌نامه مرخصی زایمان و شیردهی بر اساس قانون سال ۱۴۰۴
جدول زیر، آیین‌نامه مرخصی زایمان و شیردهی زنان شاغل را به‌روز و منسجم بر اساس قوانین رسمی سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد. این نسخه کاربردی و دقیق از قانون مرخصی زایمان، به‌گونه‌ای طراحی شده که برای کارمندان، کارفرمایان و مدیران منابع انسانی بسیار مفید بوده و به راحتی در نرم افزار حقوق و دستمزد قابل استفاده است تا محاسبات و مدیریت مرخصی‌ها با نهایت دقت و سهولت انجام گیرد.
| ماده / تبصره | خلاصه مفاد قانونی 1404 |
|---|---|
|
مرخصی زایمان (ماده ۷۶) |
۹ ماه برای تک‌قلو، ۱۲ ماه برای چندقلو؛ با حقوق کامل، مزایا، سنوات و ثبت سابقه. |
|
زمان شروع مرخصی |
امکان شروع تا ۲ ماه قبل از زایمان؛ حداقل ۳ ماه باید پس از تولد استفاده شود. |
|
تبصره ۲۱ – مرخصی شیردهی |
روزانه ۱ ساعت تا ۲۴ ماهگی فرزند؛ جزو ساعات کار؛ بدون تأثیر بر حقوق. |
|
شیردهی چند نوبته |
قابل تقسیم به ۳ نوبت در روز (در صورت نزدیکی کودک به محل کار)، جمعاً حداکثر ۱ ساعت. |
|
چندقلو – شیردهی |
مادران چندقلو: روزانه ۲ ساعت مرخصی شیردهی. |
|
تبصره ۳ ماده ۲۱ |
در صورت کاهش ساعت کاری دولت، مرخصی شیردهی حذف می‌شود. |
|
تبصره ۴ ماده ۲۱ |
حفظ سمت و شغل در دوران مرخصی الزامی است؛ بازگشت به کار بدون تغییر وضعیت. |
|
ماده ۲۲ – مرخصی بدون حقوق |
ماده ۲۲ – مرخصی بدون حقوق |
|
ماده ۲۳ – مرخصی نیمه‌وقت |
ماده ۲۳ – مرخصی نیمه‌وقت |
مرخصی دوران شیردهی برای زنان شاغل
بر اساس ماده ۷۸ قانون کار، مادران شاغل می‌توانند تا دو سالگی فرزندشان، پس از هر سه ساعت کار، از یک ساعت مرخصی شیردهی بهره‌مند شوند. این زمان، جزو ساعات کاری محسوب شده و هیچ‌گونه تأثیر منفی بر حقوق یا مرخصی زایمان ندارد.
چنانچه محل نگهداری کودک به محل کار نزدیک باشد، مادر می‌تواند این زمان را در قالب سه نوبت کوتاه‌تر در طول روز استفاده نماید؛ به‌شرطی که مجموع آن از یک ساعت تجاوز نکند.
مرخصی شیردهی قابل ذخیره یا تبدیل به پول نیست و در صورت عدم استفاده، امکان جبران مالی ندارد. همچنین برای مادران دارای فرزندان دوقلو یا بیشتر، این زمان به دو ساعت در روز افزایش می‌یابد.
چه زمانی باید برای مرخصی زایمان اقدام کرد؟
مرخصی زایمان تأمین اجتماعی معمولاً از لحظه تولد نوزاد آغاز می‌شود و ارائه شناسنامه یا گواهی ولادت، یکی از اصلی‌ترین مدارک مورد نیاز برای شروع آن است؛ اما اگر مادر پیش از زایمان به دلایل پزشکی یا نیاز به استراحت، قصد استفاده از مرخصی داشته باشد، دو مسیر برای او وجود دارد:
- استفاده از مرخصی استعلاجی قبل از زایمان که با تأیید پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی امکان‌پذیر است.
- ورود به مرخصی زایمان با ارائه گواهی پزشک متخصص یا بیمارستان که معمولاً در صورت وجود شرایط خاص در بارداری تجویز می‌گردد.
در نتیجه، زنان شاغل بیمه‌شده می‌توانند بسته به شرایط جسمی خود، پیش از زایمان نیز از مرخصی بهره‌مند شوند. البته گاهی ممکن است این دوره پیش از زایمان بدون حقوق باشد. همچنین طبق قانون، استفاده از حداقل سه ماه مرخصی پس از تولد نوزاد، اجباری است و بخشی جدانشدنی از دوره مرخصی زایمان به‌شمار می‌آید.
محاسبه حقوق مرخصی زایمان
برای درک بهتر نحوه محاسبه مرخصی زایمان طبق حقوق ۱۴۰۴، فرض کنیم خانمی با بیمه تأمین اجتماعی با حقوق ماهانه ۳۰ میلیون تومان در انتظار تولد فرزندش است. طبق قانون، او حق دارد ۹ ماه مرخصی زایمان گرفته و در طول این مدت، حقوق کامل خود را دریافت نماید.
برای محاسبه مبلغ حقوق مرخصی زایمان، معمولاً میانگین دستمزد روزانه این خانم در ۶ ماه آخر قبل از شروع مرخصی مبنا قرار می‌گیرد. اگر حقوق ماهانه ۳۰ میلیون تومان باشد، حقوق روزانه حدود یک میلیون تومان خواهد بود (۳۰ میلیون تقسیم بر ۳۰ روز).
حال با توجه به ۹ ماه مرخصی (معادل ۲۷۰ روز)، کل مبلغ مرخصی برابر است با:
حقوق روزانه × تعداد روزهای مرخصی = ۱,۰۰۰,۰۰۰ × ۲۷۰ = ۲۷۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان.
این مبلغ توسط سازمان تأمین اجتماعی به مادر پرداخت شده و در طول مرخصی، حقوق، عیدی و مزایای قانونی نیز حفظ خواهد شد. اگر مادر دارای فرزندان دوقلو یا بیشتر باشد، مدت مرخصی تا ۱۲ ماه (۳۶۰ روز) افزایش یافته و محاسبه نیز به همان روش انجام می‌گیرد.
استفاده از نرم افزار حسابداری تخصصی و به‌روز در این فرآیند به مدیران منابع انسانی و حسابداری شرکت‌ها کمک می‌کند تا محاسبات مربوط به حقوق و مزایای مرخصی زایمان را بدون خطا و مطابق با آخرین قوانین حقوق ۱۴۰۴ انجام دهند. در این زمینه، شرکت پارسیک حساب با سال‌ها تجربه در زمینه طراحی انواع نرم افزار حقوق و دستمزد، همراه مطمئنی برای سازمان‌ها در مدیریت دقیق و به‌روز امور مالی و پرسنلی محسوب می‌شود.
به‌این‌ترتیب، مرخصی زایمان علاوه بر اینکه فرصتی برای مراقبت از سلامت مادر و نوزاد فراهم می‌کند، تضمین‌کننده دریافت کامل حقوق مرخصی زایمان و مزایای مربوط به این دوران حساس نیز هست.
مرخصی زایمان مردان
در ایران، مرخصی زایمان مردان نیز در کنار حمایت از زنان مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است، چراکه مسئولیت نگهداری از نوزاد تنها بر عهده مادر نیست. طبق مقررات تأمین اجتماعی، در صورت استفاده همسر از مرخصی زایمان، پدر می‌تواند از دو هفته مرخصی تشویقی استفاده کند؛ فرصتی که قابل ذخیره یا پرداخت نقدی نمی‌باشد.
همچنین بر اساس تبصره ماده ۱۰۳ قانون برنامه ششم توسعه، کارکنان دستگاه‌های دولتی و عمومی غیردولتی در زمان تولد فرزند از سه روز مرخصی بهره‌مند می‌شوند. این حمایت‌ها به پدران امکان می‌دهد تا در روزهای حساس آغاز زندگی فرزند، در کنار خانواده، حضور مؤثری داشته باشند.
نحوه درخواست مرخصی زایمان و مدارک لازم
برای دریافت مرخصی زایمان تأمین اجتماعی و بهره‌مندی از حقوق و غرامت ایام بارداری، متقاضی باید مدارک مشخصی را به شعبه تأمین اجتماعی مربوط یا از طریق سامانه خدمات غیرحضوری بارگذاری و ارائه کند. این مدارک، هویت، اشتغال و وضعیت پزشکی مادر را تأیید می‌کنند:
- اصل شناسنامه و کارت ملی مادر
- کد بیمه تأمین اجتماعی مادر
- اصل دفترچه بیمه تأمین اجتماعی
- گواهی پزشک دارای مهر معتبر
- خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان
- کپی تمام صفحات شناسنامه پدر و مادر
- شناسنامه نوزاد
- یک قطعه عکس مادر
- معرفی‌نامه از کارفرما (در صورت درخواست سازمان)
یادآوری: تمامی مدارک فوق باید از طریق سامانه eservices.tamin.ir بارگذاری شوند و نیازی به مراجعه حضوری نیست، مگر در موارد خاص یا در صورت درخواست شعبه مربوط.
نحوه ثبت مرخصی زایمان در سامانه تأمین اجتماعی
در ادامه، مراحل ثبت درخواست به‌صورت دقیق توضیح داده شده است:
- ورود یا ثبت‌نام در سامانه: ابتدا وارد سامانه خدمات اینترنتی تأمین اجتماعی شوید. اگر تاکنون حساب کاربری ایجاد نکرده‌اید، با وارد کردن اطلاعات هویتی و شماره بیمه ثبت‌نام کنید. سپس با نام کاربری و رمز عبور وارد پنل شخصی خود شوید.
- انتخاب گزینه مربوط به مرخصی زایمان: پس از ورود، به منوی «بیمه‌شدگان» یا بخش «خدمات کوتاه‌مدت» مراجعه کرده و گزینه‌ی «مرخصی استعلاجی» یا «درخواست کمک هزینه بارداری» را انتخاب نمایید.
- تکمیل اطلاعات و بارگذاری مدارک: در فرم درخواست، اطلاعات لازم را وارد کرده و کلیه مدارک مورد نیاز (از جمله گواهی پزشک، شناسنامه کودک، خلاصه پرونده ترخیص و…) را مطابق فهرست اعلام‌شده بارگذاری نمایید. اگر حساب بانکی فعال در سامانه ندارید، ابتدا آن را ثبت کنید.
- ثبت نهایی درخواست: پس از تکمیل اطلاعات و بارگذاری کامل مدارک، درخواست را ثبت نهایی کرده و تأیید نمایید. از این لحظه، فرآیند بررسی توسط شعبه تأمین اجتماعی آغاز می‌گردد.
- پیگیری وضعیت درخواست: برای پیگیری وضعیت پرداخت و بررسی درخواست، می‌توانید به بخش «درخواست‌های من» در پنل کاربری خود مراجعه کرده و آخرین تغییرات را مشاهده کنید.
توجه: در صورت وجود نقص مدارک یا نیاز به اطلاعات تکمیلی، پیام یا اعلان مربوطه از طریق سامانه به اطلاع شما خواهد رسید. لذا توصیه می‌شود به‌صورت دوره‌ای پنل کاربری خود را بررسی کنید.
نتیجه‌گیری: آگاهی، کلید بهره‌مندی بهتر از حقوق قانونی
مرخصی زایمان ۱۴۰۴ و مرخصی بارداری در ایران، فرصتی قانونی و حیاتی برای حمایت از مادران شاغل است که حقوق کامل و حفظ سابقه کاری آن‌ها را تضمین می‌کند. بهره‌برداری صحیح و به‌موقع از این مرخصی‌ها نیازمند شناخت دقیق قوانین بوده تا هیچ حقی از دست نرود. در این مسیر، نرم‌افزار حقوق و دستمزد پارسیک حساب با به‌روزرسانی مداوم و تطبیق با آخرین مقررات، محاسبات حقوق و مزایا را به شکلی دقیق و بدون خطا انجام داده و مدیریت آسان و حرفه‌ای را برای سازمان‌ها و مدیران منابع انسانی فراهم می‌آورد. پیشنهاد می‌کنیم برای بهره‌مندی کامل از مزایای مرخصی بارداری ۱۴۰۴، حتماً با کارشناسان مجرب پارسیک حساب مشورت کرده تا این دوران حساس را با آرامش و اطمینان پشت سر بگذارید.
