در مسیر هر شغل، گاهی لحظاتی فرا میرسد که تصمیم برای پایان همکاری با یک سازمان، به انتخابی جدی و سرنوشتساز تبدیل میشود. یکی از مهمترین این تصمیمها، موضوع بازخرید خدمت یا سنوات (Service Buyback) است؛ اقدامی که میتواند بنا به دلایل مختلفی مانند پایان دوره خدمت یا درخواست شخصی انجام گیرد.
بازخرید در واقع به معنای پرداخت حقوحقوق کارکنان بابت سنوات یا مرخصیهای استفادهنشده در طول دوران همکاری است. به همین دلیل، آشنایی با قوانین، شرایط و روشهای محاسبه آن، برای مدیران منابع انسانی، حسابداران و حتی خود کارکنان اهمیت ویژهای دارد.
در این مقاله کوشیدهایم بهصورت جامع و روشن، تمامی نکات کلیدی مربوط به بازخرید خدمت را بررسی کنیم تا دیدی شفاف و کاربردی از این موضوع در اختیار شما قرار گیرد.
بازخرید خدمت چیست؟
بازخرید سنوات خدمت یک فرآیند توافقی میان کارمند و کارفرماست که به خاتمه رابطه کاری پیش از موعد بازنشستگی میانجامد. در این فرآیند، کارمند به طور داوطلبانه درخواست پایان همکاری میدهد و کارفرما در صورت پذیرش درخواست، مبلغی معادل سالهای خدمت کارمند را به صورت یکجا پرداخت میکند. به عبارت دیگر، کارفرما سوابق خدمتی کارمند را به نوعی «خریداری» میکند. این فرآیند فرصتی است که به کارمند اجازه میدهد تا پیش از رسیدن به سن بازنشستگی، با دریافت مبلغی به عنوان حق سنوات از سازمان خارج شود.
نکته مهم در قانون بازخرید، «توافقی بودن» آن است. برخلاف استعفا که یک تصمیم یکجانبه از سوی کارمند میباشد، بازخرید مرخصی به موافقت کارفرما نیاز دارد. به ویژه در سازمانهای دولتی، کارفرما میتواند بنا بر نیازهای سازمان یا محدودیتهای مالی، با درخواست بازخرید موافقت نکند. در نهایت، در صورت توافق، ارگانهای مربوطه موظف به پرداخت مبلغی هستند که معادل سالهای خدمت کارمند است، فارغ از اینکه فرد به سن بازنشستگی رسیده باشد یا نه. همچنین، در صورتی که کارمند مانده مرخصی داشته باشد، این مبلغ نیز در فرآیند بازخرید محاسبه خواهد شد.
بازخرید مرخصی چیست و چه شرایطی دارد؟
بازخرید مرخصی به معنای دریافت معادل ریالی روزهای مرخصی استحقاقی استفادهنشده کارمند در تسویه حساب پایان کار یا هنگام پایان همکاری است. بر اساس ماده ۶۶ قانون کار، هر کارمند در سال ۳۰ روز مرخصی استحقاقی دارد که حداقل چهار روز آن باید به صورت متوالی استفاده گردد و امکان بازخرید یا ذخیره این چهار روز وجود ندارد.
از باقیمانده مرخصی سالانه، حداکثر ۹ روز قابل انتقال به سال بعد بوده و چنانچه روزهای استفادهنشده بیشتر باقی بماند، کارفرما موظف است مبلغ آن را بر اساس حقوق و مزایای ثابت روزانه محاسبه و پرداخت کند. همچنین طبق ماده ۹۱ قانون مالیاتهای مستقیم، مبلغ بازخرید مرخصی، از مالیات حقوق معاف است.
مزایا و معایب بازخرید خدمت و مرخصی
پس از آشنایی با مفهوم بازخرید، مهم است بدانیم این فرآیند چه مزایا و محدودیتهایی دارد. در ادامه به مهمترین نکات اشاره شده است:
مزایا:
- سودآورتر از استعفا از نظر مالی در برخی موارد.
- دریافت مبلغ یکجای سنوات خدمت یا مرخصی استفادهنشده.
- امکان خروج از سازمان پیش از سن بازنشستگی با دریافت حق مالی
معایب و محدودیتها:
- محدودیت اشتغال در سازمانها و ارگانهای دولتی پس از بازخرید.
- قطع سابقه بیمه و تأثیر منفی احتمالی بر مستمری بازنشستگی آینده.
- نیاز به موافقت کارفرما و وابستگی به شرایط سازمان، به ویژه در بخش دولتی.
تمایز میان بازخرید، بازنشستگی و استعفا
برای روشنتر شدن قانون بازخرید، ضروری است که آن را در کنار دو گزینه دیگر یعنی بازنشستگی و استعفا بررسی کنیم تا حدود و مرزهای تفاوت میان این سه مفهوم مشخص گردد.
بازخرید در مقابل بازنشستگی
بازنشستگی یک روند طبیعی و قانونی برای پایان همکاری است؛ فرد پس از رسیدن به سن و سابقه بیمه مقرر در قانون، بازنشسته شده و مستمری ماهانه دریافت میکند که این مستمری بهطور مستمر پرداخت شده و پس از فوت نیز به بازماندگان منتقل میشود.
در حالیکه بازخرید سنوات خدمت پیش از رسیدن به شرایط بازنشستگی انجام شده و مزایای آن در قالب مبلغی یکجا به کارمند پرداخت میگردد. تفاوت مهم اینجاست که در بازخرید، سابقه بیمه فرد ادامه پیدا نمیکند و همین امر میتواند در آینده بر میزان و زمان دریافت مستمری بازنشستگی تأثیر منفی بگذارد.
بازخرید در مقابل استعفا
استعفا یکی از حقوق قانونی کارمند است که با ارائه درخواست کتبی و گذراندن مهلت مقرر، کارفرما ملزم به پذیرش آن خواهد بود و تنها سنوات پایان خدمت به فرد تعلق میگیرد. در مقابل همانطور که گفته شد، بازخرید خدمت حقی قانونی نیست و صرفاً با موافقت کارفرما انجام میشود، اما مبلغ پرداختی آن معمولاً بیش از سنوات عادی بوده و بر اساس فرمول مشخصی در نرم افزار حسابداری محاسبه میگردد؛ ازاینرو بازخرید میتواند از نظر مالی سودآورتر از استعفا باشد، هرچند اجرای آن به تصمیم سازمان وابسته است.
جدول مقایسه بازخرید، بازنشستگی و استعفا
جدول زیر تفاوتهای اصلی این سه شیوه خاتمه همکاری را بر اساس قوانین و مقررات جاری نشان میدهد:
|
ملاک مقایسه |
بازخرید خدمت |
استعفا |
بازنشستگی |
|---|---|---|---|
|
حق قانونی |
توافقی، نیازمند موافقت کارفرما |
حق قانونی کارمند |
الزامی و قانونی |
|
زمان اجرا |
پیش از شرایط بازنشستگی، با توافق سازمان |
هر زمان با رعایت مهلت قانونی |
پس از رسیدن به سن و سابقه بیمه |
|
نوع پرداخت |
مبلغ یکجای سنوات و مرخصی استفادهنشده |
پرداخت سنوات پایان خدمت |
مستمری ماهانه مادامالعمر |
|
سابقه بیمه |
قطع میشود، ممکن است مستمری آینده کاهش یابد |
ادامه نمییابد |
ادامه دارد و مبنای مستمری آینده است |
|
مزایا |
مبلغ معمولاً بیشتر، دریافت یکجا و فوری |
کمترین مزایا، فقط سنوات پایان خدمت |
امنیت و درآمد بلندمدت |
|
وابستگی به سازمان |
وابسته به تصمیم و شرایط سازمان |
سازمان موظف به پذیرش |
سازمان موظف به اجرا |
نحوه محاسبه بازخرید خدمت و بازخرید مرخصی
محاسبه دقیق مبلغ قابل پرداخت به کارمند، یکی از مهمترین و کلیدیترین بخشهای بازخرید سنوات خدمت است. این محاسبه بر اساس حقوق پایه، مزایا و مدت خدمت انجام شده و امروزه معمولاً با نرم افزار حقوق و دستمزد و با دقت بالا صورت میگیرد.
محاسبه بازخرید خدمت
فرمول محاسبه بازخرید حقوق بهطور معمول به شکل زیر است:
مبلغ بازخرید = حقوق پایه روزانه ×تعداد روزهای خدمت × ضریب سنوات
- حقوق پایه روزانه: معمولاً مجموع حقوق ثابت ماهانه تقسیم بر ۳۰ روز است.
- تعداد روزهای خدمت: مجموع سالهای خدمت × ۳۰ روز.
- ضریب سنوات: برخی سازمانها ضریبی بین ۱ تا ۲ برای افزایش مبلغ بازخرید بسته به توافق سازمان اعمال میکنند.
مثال عملی:
فرض کنید یک کارمند با حقوق ماهانه ۳۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال، ۵ سال سابقه خدمت دارد و ضریب سنوات سازمان ۱ است.
حقوق روزانه = ۳۰,۰۰۰,۰۰۰ ÷ ۳۰ = ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال
تعداد روزهای خدمت = ۵ × ۳۰ = ۱۵۰ روز
مبلغ بازخرید = ۱,۰۰۰,۰۰۰ × ۱۵۰ × ۱ = ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال
بنابراین مبلغ بازخرید سنوات خدمت این کارمند برابر با ۱۵۰ میلیون ریال خواهد بود.
بازخرید مرخصی
بازخرید مرخصی بر اساس روزهای استفادهنشده مرخصی استحقاقی و حقوق روزانه محاسبه میشود.
فرمول محاسبه بازخرید مرخصی:
مبلغ بازخرید مرخصی = تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده × حقوق روزانه
- طبق ماده ۶۶ قانون کار، ۴ روز مرخصی متوالی قابل بازخرید نبوده و تنها باقیمانده مرخصی قابل پرداخت است.
مثال عملی:
فرض کنید همان کارمند، ۱۰ روز مرخصی استحقاقی استفاده نشده دارد:
حقوق روزانه = ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال
تعداد روزهای قابل بازخرید = ۱۰ – ۴ (مرخصی غیرقابل بازخرید) = ۶ روز
مبلغ بازخرید مرخصی = ۶ × ۱,۰۰۰,۰۰۰ = ۶,۰۰۰,۰۰۰ ریال
بنابراین کارمند مبلغ ۶ میلیون ریال بابت بازخرید مرخصی دریافت خواهد کرد.
راهکاری هوشمند برای محاسبه ی بدون خطا
برای اینکه محاسبات بازخرید خدمت و مرخصی، بدون خطا، سریع و مطابق با آخرین قوانین انجام شود، بهترین راهکار استفاده از نرم افزار حسابداری حقوق و دستمزد پارسیک حساب است. این نرمافزار به شما امکان میدهد حقوق پایه، مزایا و روزهای خدمت را با دقت کامل محاسبه کنید و فرآیند بازخرید را به سادهترین و مطمئنترین شکل ممکن انجام دهید.
محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان خود را به پارسیک حساب بسپارید
-
- ✔صدور خودکار فیش حقوقی و تهیه فایل پرداخت بانک
- ✔محاسبه خودکار و دقیق عیدی، سنوات و مساعده
- ✔اتصال یکپارچه و صدور سند خودکار در نرم افزار حسابداری
- ✔مدیریت کامل اطلاعات، قراردادها و مرخصی پرسنل
- ✔ارائه گزارشهای تحلیلی متنوع برای مدیران
شرایط و قوانین بازخرید سنوات خدمت
بازخرید سنوات خدمت تابع قوانین و مقررات مشخصی است و به ویژه در بخش دولتی، رعایت این شرایط اهمیت بالایی دارد. کارمند تنها زمانی میتواند درخواست بازخرید خود را ارائه دهد که تمامی شرایط قانونی احراز شده باشد. مهمترین نکات و الزامات به شرح زیر است:
- حداقل سابقه خدمت: یکی از شروط رایج برای بازخرید، داشتن حداقل سابقه خدمت است. در برخی سازمانها، بازخرید با ۱۵ سال سابقه پیشبینی شده و در برخی دیگر ممکن است حداقل ۱۰ یا ۲۰ سال تعیین شود. کارمند تنها پس از برآورده شدن این شرط میتواند درخواست بازخرید خود را ارائه دهد.
- تأثیر بر اشتغال آینده: پس از انجام فرآیند بازخرید، کارمند دیگر امکان استخدام در هیچ ارگان یا سازمان دولتی را نخواهد داشت. این محدودیت دائمی و بسیار مهم، یکی از نکات کلیدی است که باید پیش از هر تصمیمی به آن توجه شود.
نتیجهگیری
بازخرید خدمت یا سنوات، فرآیندی پیچیده و حساس است که به دقت بالا در محاسبه حقوق، سنوات و مزایا و همچنین رعایت قوانین مالی و بیمهای نیاز دارد. استفاده از نرمافزار حسابداری و حقوق و دستمزد پارسیک حساب، این مسیر را برای شما ساده، سریع و بدون خطا کرده و امکان مدیریت دقیق محاسبات بازخرید را فراهم میآورد. برای تصمیمگیری درست و بهرهمندی از حداکثر مزایای مالی، توصیه میکنیم از مشاوره کارشناسان خبره این شرکت بهره ببرید تا این فرآیند به بهترین نحو صورت گیرد.
سوالات متداول
آیا مبلغ بازخرید مرخصی مالیات دارد؟
خیر، طبق ماده ۹۱ قانون مالیاتهای مستقیم، مبلغ بازخرید مرخصی کاملاً از مالیات حقوق معاف بوده و مشمول هیچ کسری مالیاتی نمیشود.
آیا همه کارکنان میتوانند بازخرید خدمت انجام دهند؟
خیر، انجام بازخرید خدمت نیازمند حداقل سابقه خدمت تعیین شده و همچنین موافقت رسمی کارفرما و رعایت قوانین مرتبط است.
بازخرید چه تأثیری بر سابقه بیمه و مستمری دارد؟
بازخرید باعث قطع سابقه بیمه شده و ممکن است در محاسبه مستمری بازنشستگی آینده تأثیر منفی و کاهش مبلغ دریافتی ایجاد کند.
چگونه میتوان بازخرید و تسویه حساب پایان کار را بدون خطا محاسبه کرد؟
با استفاده از نرمافزار حسابداری حرفه ای و مشاوره با کارشناسان خبره، محاسبات دقیق، قانونی و بدون خطا انجام میشود.
