در میان اجزای مختلف فیش حقوقی، “حق اولاد” یا همان “حق عائله مندی” جایگاه ویژه‌ای دارد؛ مزایایی که به‌منظور حمایت از خانواده‌های کارگر و کارمند و در راستای تقویت رفاه اجتماعی پرداخت می‌شود. افرادی که در مشاغل دولتی یا خصوصی فعالیت دارند و تحت پوشش تأمین اجتماعی هستند، در صورت داشتن فرزند، مشمول این حق می‌شوند؛ اما آنچه در سال جدید اهمیت بیشتری یافته، بررسی “حق اولاد 1404” و جزئیات پرداخت آن است؛ موضوعی که علاوه بر رقم آن، شامل بررسی دقیق شرایط بهره‌مندی نیز می‌شود.
در این مقاله قصد داریم به‌طور جامع و کاربردی به قانون حق اولاد بپردازیم و ببینیم این کمک مالی چگونه می‌تواند بخشی از فشار اقتصادی خانواده‌ها را کاهش دهد.
تعریف حق اولاد
حق اولاد (Child benefit)، یکی از مهم‌ترین مزایای قانونی برای شاغلان تحت پوشش تأمین اجتماعی محسوب می‌شود که به‌عنوان کمک‌هزینه‌ای برای تأمین هزینه‌های فرزندان، در سیستم حسابداری حقوق و دستمزد محاسبه و به‌صورت ماهیانه به کارکنان واجد شرایط پرداخت می‌گردد.
مطابق قانون، کارگران و کارمندانی که دارای فرزند هستند و بیمه تأمین اجتماعی دارند، در پایان هر ماه مبلغی را تحت عنوان “حق اولاد” دریافت می‌کنند که این مبلغ معادل حداقل دستمزد سه روز کاری در همان سال است؛ بنابراین با تغییر سال و افزایش حداقل حقوق، “حق اولاد 1404” نیز به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است.
برخلاف گذشته که تنها دو فرزند مشمول این قانون می‌شدند، اکنون این محدودیت برداشته شده و والدین شاغل، چه زن و چه مرد، می‌توانند برای تمام فرزندان خود از این مزیت بهره‌مند شوند. این حق به‌صورت منظم توسط حسابداران و از طریق نرم افزار حقوق و دستمزد در فیش‌های حقوقی ثبت و پرداخت می‌شود.
تفاوت حق اولاد و حق عائله‌مندی
تفاوت میان “حق عائله مندی” و “حق اولاد” موضوعی است که بسیاری از کارمندان و کارگران در مواجهه با فیش‌های حقوقی خود با آن روبه‌رو می‌شوند. اگرچه در ظاهر ممکن است این دو واژه یکسان به نظر برسند، اما از نظر قانونی تفاوت‌هایی اساسی دارند. در قوانین تأمین اجتماعی، تنها به “حق اولاد” به‌صورت مشخص اشاره شده و این موضوع در مواد ۸۶ و ۸۷ قانون به‌طور مستقیم آمده است. در این دو ماده، صرفاً به پرداخت حق اولاد برای فرزندان بیمه‌شدگان اشاره شده و هیچ بند قانونی مشخصی درباره “حق عائله‌مندی” برای کارگران وجود ندارد؛ بنابراین:
نکات مهم تفاوت حق عائله مندی با حق اولاد
- حق اولاد: برای بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی و به‌ازای هر فرزند پرداخت می‌شود؛ بر اساس حداقل دستمزد روزانه محاسبه شده و شامل همسر نمی‌شود.
- حق عائله مندی: به‌طور رسمی تنها در حقوق و مزایای کارکنان دولت دیده شده و علاوه بر فرزندان، شامل همسر نیز می‌شود.
- در بخش دولتی: در بخش دولتی، حق اولاد و حق عائله‌مندی دو مزیت جداگانه هستند و حق اولاد کارمندان تنها برای حداکثر سه فرزند محاسبه می‌شود.
- در بخش خصوصی: حق عائله مندی به‌صورت قانونی الزام‌آور نیست و بسته به سیاست کارفرما می‌تواند پرداخت شود.
چه کسانی مشمول دریافت حق اولاد هستند؟
برای برخورداری از حق اولاد، شرایط مشخصی در قانون تأمین اجتماعی تعیین شده که آگاهی از آن‌ها برای هر شاغل بیمه‌شده ضروری است. این شرایط به‌ویژه در بررسی جزئیات حقوق 1404 اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، چراکه در ساختار جدید پرداخت‌ها، سهم حق اولاد نقش ملموس‌تری در ترکیب حقوق ماهانه دارد. برخلاف گذشته که این مزایا تنها برای دو فرزند پرداخت می‌شد، در حال حاضر با حذف این محدودیت، حق اولاد برای تمامی فرزندان بیمه‌شده قابل پرداخت است؛ البته به شرط آنکه شرایط زیر فراهم باشد:
- فرد باید تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی بوده و مشمول قانون کار باشد.
- باید حداقل ۷۲۰ روز (دو سال) سابقه پرداخت بیمه داشته باشد.
- فرزندان باید زیر ۱۸ سال باشند، مگر آنکه:
- در حال تحصیل باشند (در این صورت تا پایان تحصیل برای پسران تا ۲۶ سالگی و برای دختران تا زمان ازدواج حق برقرار است).
- یا به دلیل بیماری یا نقص عضو طبق نظر کمیسیون پزشکی، قادر به کار نباشند.
- درصورتی‌که زن و شوهر هر دو در یک کارگاه مشغول به کار بوده و واجد شرایط فوق باشند، به هر دو نفر به‌صورت جداگانه حق اولاد تعلق می‌گیرد.
این شرایط به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که هم حمایت بیشتری از خانواده‌ها به عمل آید و هم در راستای سیاست‌های جمعیتی و رفاه اجتماعی قدمی مؤثر برداشته شود.
محاسبه حق اولاد در سال 1404
امروزه با پیشرفت فناوری و استفاده از نرم افزار حسابداری، دیگر نیازی به یادگیری و محاسبه دستی مبلغ حق اولاد نیست. به‌عنوان‌مثال، نرم‌افزارهای تخصصی حقوق و دستمزد شرکت پارسیک حساب به‌طور خودکار و به‌روز شده با اطلاعات جدید، حق اولاد را محاسبه کرده و به‌راحتی در فیش‌های حقوقی درج می‌کنند. این ویژگی باعث تسهیل و دقت بیشتر در انجام محاسبات می‌شود. بااین‌حال، برای درک بهتر از نحوه محاسبه حق اولاد، در ادامه روش دقیق آن توضیح داده خواهد شد.
میزان حق اولاد در سال 1404
- ماهانه: به ازای هر فرزند مبلغ ۱۰٬۳۹۰٬۹۶۸ ریال
- روزانه: به ازای هر فرزند مبلغ ۳۴۶٬۳۶۶ ریال
این مبلغ بر اساس سه برابر حداقل دستمزد روزانه ۱۴۰۴ محاسبه شده و به کارگران پرداخت می‌گردد.
نحوه محاسبه حق اولاد
طبق ماده ۸۶ قانون تأمین اجتماعی، مبلغ حق اولاد کارگران مشمول قانون کار بوده و به ازای هر فرزند به‌طور ماهیانه محاسبه می‌شود. این مبلغ برابر با سه برابر حداقل دستمزد روزانه تعیین‌شده توسط وزارت کار است.
مبلغ حق اولاد = حداقل دستمزد روزانه × ۳ × تعداد فرزندان
نکات مهم:
- مبلغ حق اولاد مشمول مالیات حقوق است، اما از کسر حق بیمه معاف می‌باشد.
- در بخش خصوصی، مبلغ حق اولاد به ازای هر فرزند ۱۰٬۳۹۰٬۹۶۸ ریال است. در بخش دولتی این مبلغ حدود ۱۷٬۱۳۰٬۰۰۰ ریال می‌باشد.
حق اولاد بازنشستگان تأمین اجتماعی در سال ۱۴۰۴
حق اولاد بازنشستگان تأمین اجتماعی در سال 1404 مشابه حق اولاد شاغلین محاسبه شده و به بازنشستگانی که تحت پوشش تأمین اجتماعی هستند، پرداخت می‌گردد. توجه داشته باشید که مبلغ حق اولاد برای بازنشستگان مشمول مالیات است، اما از کسر حق بیمه معاف می‌باشد. همچنین، قانون حق اولاد برای بازنشستگان در مورد تعداد فرزندان نیز همانند شاغلین در نظر گرفته می‌شود.
پیگیری قانونی در صورت عدم پرداخت حق اولاد توسط کارفرما
درصورتی‌که کارفرما از پرداخت حق اولاد خودداری کند یا آن را به‌صورت ناقص پرداخت نماید، کارکنان مشمول قانون کار می‌توانند با استناد به ماده ۸۷ قانون تأمین اجتماعی، موضوع را از طریق قانونی پیگیری کنند.
در قدم اول، توصیه می‌شود کارمند با بخش مالی یا منابع انسانی شرکت مکاتبه رسمی کرده و درخواست کتبی برای پرداخت معوقه ثبت کند. در صورت بی‌پاسخ ماندن یا ادامه‌دار شدن تخلف، شخص می‌تواند به مراجع حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه کرده و با ثبت شکایت رسمی، فرآیند رسیدگی را آغاز نماید. برای اثبات حق، همراه داشتن مدارکی مانند فیش‌های حقوقی، سابقه بیمه و شناسنامه فرزندان ضروری است. مراجع ذی‌ربط پس از بررسی، در صورت احراز تخلف، می‌توانند کارفرما را ملزم به پرداخت حق اولاد معوق و حتی اعمال جریمه کنند.
نقدهایی بر قانون حق اولاد و چالش‌های اجرایی آن
از مهم‌ترین چالش‌های دریافت حق اولاد عبارت‌اند از:
- ترس از اخراج در صورت شکایت: بسیاری از کارگران با وجود محرومیت از حق اولاد، به دلیل نگرانی از تعدیل یا اخراج، از پیگیری قانونی صرف‌نظر می‌کنند.
- شرط سابقه بیمه طولانی: الزام داشتن ۷۲۰ روز سابقه بیمه، باعث محرومیت کارگران جدید از این حق در دو سال اول اشتغال می‌شود.
- ناچیز بودن مبلغ دریافتی: میزان حق اولاد با توجه به هزینه‌های واقعی زندگی بسیار پایین است و تأثیر محسوسی در کاهش فشار معیشتی ندارد.
- بی‌اثر بودن ضمانت اجرایی: هرچند قانون امکان شکایت به مراجع حل اختلاف را فراهم کرده، اما ترس از پیامدهای شغلی آن، اثرگذاری این مسیر را کاهش داده است.
- استعفای پیش از شکایت: برخی از کارگران ترجیح می‌دهند به جای ورود به چالش‌های حقوقی، شغل خود را ترک کرده و به دنبال راهی دیگر برای تأمین معیشت باشند.
نتیجه‌گیری
در نهایت، با وجود پیچیدگی‌هایی که اجرای قانون حق اولاد برای کارگران و کارفرمایان به همراه دارد، نرم‌افزار حسابداری «پارسیک حساب» راهکاری هوشمند و کارآمد برای رفع چالش‌های محاسباتی و اجرایی به شمار می‌آید. این نرم‌افزار با بهره‌گیری از اطلاعات به‌روز، به‌صورت خودکار مبلغ دقیق حق اولاد ۱۴۰۴ و حق عائله مندی را محاسبه کرده و به‌درستی در فیش‌های حقوقی درج می‌نماید. همچنین، پشتیبانی تخصصی آن، فرآیند مدیریت حقوق و دستمزد را به تجربه‌ای ساده، سریع و دقیق تبدیل می‌کند. ازاین‌رو، استفاده از پارسیک حساب، گامی مؤثر در بهبود فرآیندهای مالی و کاهش خطاهای انسانی محسوب می‌شود.
