حق تاهل 1404، یکی از مؤلفه‌های جبران خدمت در نظام حقوق و دستمزد کارگران مشمول قانون کار بوده که با هدف تقویت معیشت خانوارِ نیروی کار پرداخت می‌شود. بنای این مقرّر بر اصل «حمایت از مسئولیت‌های خانوادگی» است؛ به‌بیان‌دیگر، قانون‌گذار افزون بر دستمزدِ پایه و مزایای متداول، مبلغ ثابتی را برای افرادی که در چارچوب یک خانوار زندگی می‌کنند پیش‌بینی کرده است تا بخشی از هزینه‌های ضروری آن‌ها جبران شود.
در این مقاله ابتدا جایگاه حق تاهل را در ساختار حقوق و دستمزد روشن می‌کنیم و سپس سازوکار محاسبه دقیق، نحوه پرداخت توسط کارفرما و الزامات قانونی آن را گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم؛ موضوعاتی که آگاهی از آن‌ها برای کارگران، کارفرمایان و مسئولان منابع انسانی ضروری است.
تعریف حق تاهل و جایگاه قانونی آن
حق تاهل، یکی از مزایای قانونی است که به‌منظور جبران بخشی از هزینه‌های خانواده و سرپرستی همسر، به‌صورت ماهانه به حقوق افراد متاهل افزوده می‌شود. طبق تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار، حق تاهل مستقل از حق اولاد بوده و به‌عنوان بخشی از «کمک عائله مندی» در فیش حقوقی درج می‌گردد. این مزیت با هدف تشویق به ازدواج و حمایت از خانواده‌ها، در کنار سایر حقوق و مزایا پرداخت می‌شود.
مبلغ و وضعیت حق تاهل در سال ۱۴۰۴
در سال ۱۴۰۴، حق تاهل همچنان ماهیانه ۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال (۵۰۰ هزار تومان) بوده و نسبت به سال ۱۴۰۳ هیچ افزایشی نداشته است. این مبلغ به‌طور ثابت به فیش حقوقی تمام کارکنان و کارگران متاهل اضافه شده و سابقه‌ی خدمت، پایه‌ی حقوق و سایر عوامل در آن تأثیری ندارند؛ بنابراین در بخش حسابداری حقوق و دستمزد، واحد مالی فقط باید همین مبلغ ثابت را برای همه‌ی نیروهای متاهل ثبت کند.
شرایط لازم برای دریافت حق تاهل
برای برخورداری از این کمک‌هزینه کافی است شرایط زیر را داشته باشید:
- رابطه استخدامی شما تابع قانون کار باشد.
- ازدواج رسمی و دائم داشته باشید و سند معتبر ارائه نمایید.
- زن و مرد یکسان هستند؛ جنسیت در دریافت این مزایا نقشی ندارد.
- بیمه تأمین اجتماعی را به‌طور مستمر پرداخت کرده و شاغل محسوب شوید.
- سابقه کار شرط نیست؛ تازه‌واردها هم در صورت داشتن شرایط بالا مشمول می‌شوند.
- بازنشستگانِ بازگشته به کار نیز اگر دوباره بیمه‌پرداز شوند، از حق تاهل برخوردار خواهند شد.
نحوه محاسبه حق تاهل در سال ۱۴۰۴
در حقوق ۱۴۰۴، مبلغ حق تاهل بسته به وضعیت شغلی و زمان اشتغال کارکنان متفاوت است. این مزایا به‌صورت ماهانه محاسبه شده و رقم آن می‌تواند با توجه به ویژگی‌های خاص هر قرارداد یا بازه زمانی تغییر کند.
کارکنان پاره‌وقت
برای کارکنانی که به‌صورت پاره‌وقت کار می‌کنند و ساعات کاری آن‌ها کمتر از ساعات استاندارد روزانه (معمولاً ۷.۳۳ ساعت) است، مبلغ حق تاهل به نسبت ساعت‌های واقعی کارکرد محاسبه می‌شود. در این شرایط، فرمول محاسبه در نرم افزار حسابداری به‌صورت زیر خواهد بود:
حق تاهل ماهانه = (ساعات کار موظف ماهانه / مبلغ کامل حق تاهل) * ساعات کارکرد واقعی
مثال:
فرض کنید که مبلغ کامل حق تاهل ۵۰۰ هزار تومان در ماه بوده و یک کارمند پاره‌وقت که ۶۰ ساعت در ماه کار می‌کند، موظف است ۱۶۰ ساعت در ماه کار کند (معمولاً بر اساس ساعت کار استاندارد). در این صورت، حق تاهل او به شکل زیر محاسبه می‌شود:
ساعات کار موظف ماهانه = ۱۶۰ ساعت
ساعات کارکرد واقعی = ۶۰ ساعت
مبلغ کامل حق تاهل = ۵۰۰ هزار تومان
حق تاهل ماهانه = (۱۶۰ / ۵۰۰,۰۰۰) * ۶۰ = ۱۸۷٬۵۰۰ تومان
بنابراین، این کارمند پاره‌وقت مبلغ ۱۸۷٬۵۰۰ تومان به‌عنوان حق تاهل دریافت خواهد کرد.
روزهای کاری ناقص
اگر یک کارمند به هر دلیلی، مانند مرخصی بدون حقوق یا غیبت، نتواند تمام روزهای کاری ماه را حضور داشته باشد، مبلغ حق تاهل او به نسبت روزهای کاری که کار کرده محاسبه می‌شود. فرمول محاسبه در این حالت به‌صورت زیر خواهد بود:
حق تاهل روزانه = مبلغ کامل حق تاهل / روزهای کاری ماهانه
و سپس برای محاسبه مبلغ نهایی حق تاهل، فرمول زیر اعمال می‌شود:
حق تاهل پرداختی = حق تاهل روزانه * روزهای کارکرد واقعی
مثال:
فرض کنید که یک کارمند در ماه ۲۵ روز کاری دارد و مبلغ کامل حق تاهل ۵۰۰ هزار تومان است. اگر این کارمند در ماه فقط ۲۰ روز به سر کار آمده باشد، حق تاهل او به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:
حق تاهل روزانه = ۵۰۰٬۰۰۰ / ۲۵ = ۲۰٬۰۰۰ تومان
حق تاهل پرداختی = ۲۰٬۰۰۰ * ۲۰ = ۴۰۰٬۰۰۰ تومان
بنابراین، این کارمند با ۲۰ روز کارکرد، مبلغ ۴۰۰٬۰۰۰ تومان به‌عنوان حق تاهل دریافت خواهد کرد.
کارکنان با قرارداد نیمه‌وقت
کارمندانی که با قراردادهای نیمه‌وقت استخدام می‌شوند، مانند کسانی که ۳ روز در هفته یا تعداد ساعات کمتری در ماه کار می‌کنند، حق تاهلشان بر اساس نسبت ساعات یا روزهای کاری واقعی به کل روزهای کاری ماهانه محاسبه می‌گردد. در این حالت، مشابه محاسبات پاره‌وقت، حق تاهل به‌طور تناسبی و به‌طور جزئی پرداخت خواهد شد.
مثال:
فرض کنید که یک کارمند با قرارداد نیمه‌وقت ۳ روز در هفته و در مجموع ۱۲ روز در ماه کار می‌کند. اگر مبلغ کامل حق تاهل ۵۰۰ هزار تومان بوده و تعداد روزهای کاری ماهانه ۲۵ روز باشد، حق تاهل او به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:
حق تاهل روزانه = ۵۰۰٬۰۰۰ / ۲۵ = ۲۰٬۰۰۰ تومان
حق تاهل پرداختی = ۲۰٬۰۰۰ * ۱۲ = ۲۴۰٬۰۰۰ تومان
در نتیجه، این کارمند با ۱۲ روز کارکرد در ماه، مبلغ ۲۴۰٬۰۰۰ تومان به‌عنوان حق تاهل دریافت خواهد کرد.
البته درنظر داشته باشید که امروزه محاسبه حق تاهل دیگر کار وقت‌گیر و پرخطایی نیست؛ زیرا نرم افزارهای حسابداری تخصصی این وظیفه را بر عهده گرفته‌اند. کافی است از ابزاری حرفه‌ای مثل نرم افزار حقوق و دستمزد پارسیک حساب استفاده کرده تا سرعت و دقت محاسبات شما چند برابر شود. این برنامه با به‌روزرسانی مداوم بر اساس تازه‌ترین تغییرات قانونی، خطاهای انسانی را به حداقل می‌رساند و در زمان و هزینه‌های شما صرفه‌جویی چشم‌گیری ایجاد می‌کند.
تفاوت حق تاهل با حق اولاد و عائله مندی
حق تاهل، حق اولاد و حق عائله مندی هرکدام برای اهداف متفاوتی در حقوق و دستمزد کارگران پرداخت می‌شوند. حق تاهل به متاهل‌ها برای جبران هزینه‌های خانوار و مسئولیت‌های همسری تعلق می‌گیرد. حق اولاد برای حمایت از فرزندان پرداخت شده و بستگی به تعداد فرزندان دارد. حق عائله مندی به‌عنوان یک کمک‌هزینه کلی برای تأمین نیازهای تمام اعضای خانواده (همسر و فرزند) به کارکنان پرداخت می‌گردد. این تفاوت‌ها را به صورت خلاصه در جدول زیر می‌بینید.
|
ویژگی |
حق عائله‌مندی |
حق اولاد |
حق تاهل |
|---|---|---|---|
|
هدف پرداخت |
حمایت از هزینه‌های خانواده |
حمایت از هزینه‌های فرزند |
حمایت از هزینه‌های همسر |
|
شرایط دریافت |
متاهل بودن و داشتن اعضای خانواده |
داشتن فرزند تحت تکفل |
متاهل بودن |
|
میزان پرداخت |
مبلغ کلی برای خانواده |
به ازای هر فرزند پرداخت می‌شود |
مبلغ ثابت برای همسر |
|
نحوه محاسبه |
به‌طورکلی برای همه اعضای خانواده |
بر اساس تعداد فرزندان |
مبلغ ثابت ماهیانه |
این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که هرکدام از این مزایا هدف خاصی را دنبال کرده و از هم متمایز هستند، اما در مجموع برای حمایت از کارکنان در تأمین هزینه‌های خانواده طراحی شده‌اند.
آیا حق تاهل مشمول بیمه و مالیات می‌شود؟
یکی از پرسش‌های رایج درباره حق تاهل سال ۱۴۰۴ این است که آیا از این مبلغ باید حق بیمه و مالیات کم شود یا خیر. بر‌اساس بخشنامه‌های موجود، حق تاهل یک مزیت «مستمر» به شمار می‌آید؛ بنابراین هم بیمه و هم مالیات از آن کسر خواهد شد.
- کسر حق بیمه: طبق آیین‌نامه‌های اجرایی سازمان تأمین اجتماعی، تمام مزایای نقدیِ مستمر از جمله حق تاهل مشمول بیمه هستند. به همین دلیل، رقم ۵۰۰ هزار تومانی کمک‌هزینه‌ی همسر در لیست بیمه به‌طور جداگانه درج و درصد بیمه از همان کسر می‌گردد.
- کسر مالیات: از ابتدای سال ۱۴۰۳ و در ادامه در سال ۱۴۰۴، طبق احکام قانون بودجه، کمک‌هزینه ۵۰۰ هزار تومانی همسر در دسته حق تاهل مشمول مالیات قرار گرفته است. بنابراین قبل از واریز، مالیات قانونی از این مبلغ کسر شده و باقی‌مانده به حساب شما واریز خواهد شد.
آیا حق تاهل جزو مزد ثابت محسوب می‌شود؟
حق تاهل به‌عنوان یکی از مزایای رفاهی و انگیزشی کارکنان شناخته می‌شود و بنابراین، در محاسبات مزد ثابت یا مزد مبنا قرار نمی‌گیرد. این مزایا که شامل کمک‌هزینه‌هایی همچون بن کارگری، حق مسکن و حق تاهل می‌شود، به‌طور جداگانه از حقوق پایه کارکنان محاسبه و در فیش حقوقی درج می‌گردند. به‌عبارت‌دیگر، هر تغییر در حقوق پایه یا مزد ثابت کارکنان هیچ تأثیری بر مبلغ حق تاهل ندارد.
تاثیر حق تاهل در محاسبه عیدی و سنوات
گرچه حق تاهل به‌طور مستقیم در محاسبات مزد مبنا یا محاسبه‌ی عیدی و سنوات تأثیر ندارد، اما طبق قوانین کار، این مبلغ به‌عنوان یکی از اجزای «حق‌السعی» یا همان درآمد کارکنان به شمار می‌آید. به همین دلیل، در برخی از موارد قانونی، مانند حقوق بیمه یا برخی پرداخت‌ها که مستقیماً به «درآمد» مربوط می‌شود، این مبلغ ممکن است مورد توجه قرار گیرد، ولی در محاسبه‌ی عیدی و سنوات که به‌طورمعمول فقط از حقوق ثابت و پایه محاسبه می‌گردند، حق تاهل دخالتی ندارد.
نتیجه‌گیری
اگر می‌خواهید محاسبه حق تاهل ۱۴۰۴ را بی‌دغدغه، دقیق و مطابق تازه‌ترین بخشنامه‌ها انجام دهید، کافی است به نرم‌افزار حسابداری و حقوق و دستمزد پارسیک حساب اعتماد کنید. این سیستم، تمام فرمول‌ها و الزامات قانونی را به‌روز نگه می‌دارد، خطاهای انسانی را به صفر می‌رساند و با پشتیبانی حرفه‌ای تیم پارسیک، هر ابهامی را همان لحظه برطرف می‌کند. به خانواده کاربران این نرم‌افزار بپیوندید تا افزون بر سرعت و دقت، از مزیت‌های فراوان آن از گزارش‌های لحظه‌ای تا به‌روزرسانی خودکار قوانین، بهره شوید و با آرامش روی رشد کسب‌وکارتان تمرکز کنید.
